Pierwsze wzmianki.
Początki osadnictwa na terenie dzisiejszego Ćmielowa datuje się na okres późnego neolitu. Sprzyjały temu urodzajne ziemie lessowe prawobrzeżnej wyżyny i bezpośrednie sąsiedztwo lasów usytuowanych na lewym brzegu rzeki. Z przeprowadzonych badań archeologicznych wynika, iż na Gawrońcu (lokalna nazwa wzgórz położonych na krawędzi doliny rzeki Kamiennej) mieszkali ludzie, którzy zajmowali się między innymi wyrobem narzędzi kamiennych z krzemienia pasiastego wydobywanego w pobliskich Krzemionkach, gdzie znajdowała się duża kopalnia tego surowca. Narzędzia z krzemienia pasiastego wytwarzane na Gawrońcu, eksportowane były na tereny ówczesnej Europy.
W pierwszych wiekach naszej ery wzdłuż rzeki Kamiennej przebiegał rzymski szlak handlowy, który prowadził do świętokrzyskich dymarek, gdzie przetapiano rudy żelaza. Z powodu małej ilości źródeł historycznych i archeologicznych, trudno jest dzisiaj zrekonstruować najdawniejsze dzieje Ćmielowa i jego najbliższej okolicy, ale bezspornym faktem jest to, że dogodne warunki przyrodnicze skłaniały ludzi do osiedlania się w dolinie rzeki Kamiennej. (Ćmielów – Wikipedia, wolna encyklopedia)
Ćmielów – obozowisko kultury magdaleńskiej – Wydział Archeologii UW
Pierwsze historyczne wzmianki o Ćmielowie pochodzą z XIV wieku. Osada była pierwotnie własnością rodu Odrowążów. Już w XIII wieku był tu kościół. Brak prowadzonych tutaj jak dotąd kompleksowych badań archeologicznych uniemożliwia jednoznaczne datowanie początków budownictwa obronnego w Ćmielowie. Z zapisów źródłowych wiemy, że około 1388 roku bracia Marcin – podczaszy dobrzyński i Mikołaj – podkomorzy dobrzyński herbu Doliwa sprzedają wieś Sczmyelow wraz z zamkiem Gniewoszowi z Dalewic, podkomorzemu krakowskiemu, a ten przekazał całe dobra ćmielowskie swojemu synowi, który tak jak ojciec nosił imię Gniewosz.
